Historia

Historia szkolnictwa w Końskowoli

 Dawny budynek szkoły Losy oświaty elementarnej były ściśle związane z organizacją kościelną. Wczesną metrykę posiadała szkoła parafialna w Końskowoli (zwanej wówczas Witowska Wola), która powstała przed 1418 rokiem i funkcjonowała przez cały XV wiek. Chłopców uczył utrzymywany przez proboszcza rektor.

W czasach oświecenia, Końskowola (wówczas Konińska Wola) wyróżniała się wśród osad regionu puławskiego prężnie funkcjonującą szkołą elementarną, powstałą w wyniku reformy Komisji Edukacji Narodowej w 1773 roku.  Należy podkreślić zasługi na niwie oświaty ks. Grzegorza Piramowicza i  ks. Franciszka Zabłockiego. Chlubny  patronat rodu Czartoryskich - właścicieli miasta, nie ograniczał się wyłącznie do zakładania szkół i opieki nad nimi. Bardzo ważne były inicjatywy piśmiennicze i wydawnicze w dziedzinie literatury dydaktyczno - edukacyjnej przeznaczonej dla ludu i dzieci warstw wyższych. Wyjątkowością było również to, że w  tym okresie do szkoły elementarnej uczęszczały także dziewczynki.

Około 1830 roku szkoła elementarna miała już własny lokal, który mieszczanie wykupili od parafii. Pomimo problemów finansowych z jakimi się borykała funkcjonowała sprawnie i do 1863 roku  nie przerwała na dłużej działalności. Utrzymywana była z różnych źródeł między innymi ze składek członków stowarzyszenia szkolnego, w skład którego wchodziły wsie: Witowice, Opoka i Stara Wieś. W końskowolskiej szkole kształciło się zazwyczaj więcej chłopców niż dziewcząt pochodzących ze środowiska miejskiego o wyznaniu rzymskokatolickim. Lekcje odbywały się najczęściej w dwóch oddziałach: początkującym i czytającym. Stosowano nowatorską na tamte czasy metodę Lancastra polegającą na wzajemnym uczeniu się dzieci.

Z dziejami szkoły elementarnej w Końskowoli ściśle związane były losy drugiej miejscowej placówki oświatowej. Uruchomiona w 1835 roku szkoła rzemieślniczo- niedzielna miała zapewnić podstawowe wykształcenie rzemieślników (szewstwo, powroźnictwo, ślusarstwo, kowalstwo i inne). O wiele dłuższy żywot miała trzecia ówczesna placówka szkolna w mieście działająca od 1826 roku, prowadzona przez miejscową gminę kościoła ewangelicko-augsburskiego.

 Po upadku powstania styczniowego, w niezwykle ciężkich dla szkolnictwa polskiego warunkach (akcja rusyfikacji) tradycje końskowolskiej oświaty kontynuowały do początków XX wieku dwie szkoły: rządowa elementarna  i prywatna ewangelicka. W tym okresie organizowano również tajne szkoły prowadzone przez studentów Instytutu Rolniczo - Leśnego w Puławach. Tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej szkoła ewangelicka uległa likwidacji, w jej miejsce pojawiła się szkoła dla dzieci żydowskich.  Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, 7 lutego 1919 roku został wydany dekret o obowiązku szkolnym, który obligował gminy do zakładania szkół powszechnych. W tym okresie funkcjonowała w Końskowoli niepełna szkoła powszechna, nie mająca odrębnego budynku szkolnego. Izby lekcyjne znajdowały się w domach prywatnych, oraz w gmachu ratusza.

Dnia 13 listopada 1927 roku uczestnicy zebrania gromadzkiego podjęli uchwałę, w której zwrócili się do Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz do Departamentu Szkół Powszechnych z żądaniem powstania pełnej powszechnej 7-klasowej szkoły dla dzieci. Po likwidacji małych szkółek, powstała Zbiorcza Szkoła w Końskowoli. Zajęcia dalej odbywały się w ciasnym, małym budynku szkolnym oraz w domach prywatnych. W 1936 roku powstał Komitet Budowy Szkoły Powszechnej w Końskowoli. Starania o wybudowanie szkoły przerwał wybuch II wojny światowej. Nauczyciele uczący w okresie międzywojennym oraz okupacji to: Alfons Faściszewski, Janina Sanińska, Waleria Golbianka, Edward Sałaciński, Stefania Sudnik i  Wiktor Gryglicki. W czasie okupacji był  zakaz nauczania w szkołach powszechnych historii, geografii i literatury polskiej. Dlatego też, podobnie jak i w innych miejscowościach kraju było prowadzone tajne nauczanie. W tym okresie na zajęciach realizowano materiał z zakazanych przedmiotów, zgodnie z przedwojennym programem nauczania.

Po zakończeniu II wojny światowej lekcje w Szkole Podstawowej w Końskowoli rozpoczęły się dnia 14 lutego 1945 roku. Zajęcia odbywały się w wynajętych, wyremontowanych dotychczasowych lokalach. W skład grona pedagogicznego w chwili uruchomienia szkoły wchodzili:  Janina Sanińska,  Stefania Sudnik, Wiktor Gryglicki, Waleria Golbianka, ks. Józef Pajurek, Edward Sałaciński, Janina Sałacińska, Danuta Sałacińska, Regina Kaunowa, Franciszek Pałka, Teodozja Paszt i Józef Włodarczyk. Kierownikami w latach 1945-1958 byli- Wiktor Gryglicki - w pierwszych dniach po wyzwoleniu zajął się organizacją szkoły, a następnie: Władysław Murat, Maria Fryda, Edward Sałaciński i Bronisław Falski. Przez kilka lat szkoła pracowała w ciężkich warunkach lokalowych, cały czas usilnie starając się o ich poprawę, interweniując w Komisji Oświaty i Kultury oraz w Radzie Gminy.

W dniu 29 maja 1949 roku zawiązał się komitet budowy szkoły, który również nie doprowadził do realizacji przedsięwzięcia.  Podjęto kontynuację starań o budowę nowego gmachu szkoły dnia 2 lutego 1953 roku. Z inicjatywy Bronisława Falskiego powołano Komitet Budowy Szkoły, który wystosował do Kuratorium Oświaty w Lublinie pismo uzasadniające konieczność realizacji tego przedsięwzięcia. Po uzyskaniu pozytywnej odpowiedzi, w dniu 15 marca 1953 roku Gminna Rada Narodowa i społeczeństwo Końskowoli przystąpiło do gromadzenia funduszy na ten cel. Po uzyskaniu odpowiednich środków finansowych rozpoczęto pracę. Szkoła została wzniesiona na placu poniemieckich zakładów włókienniczych po Teodorze Szulcu, Fryderyku Wolfie,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    Gustawie Gede i Janie Dyko w samym środku osady.

W dniu 9 września 1958 roku komisja odbiorcza z Zarządu Inwestycji Szkolnych przy Wydziale Oświaty Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie przyjęła gmach szkoły od wykonawców i przekazała społeczności szkolnej. Powstały gmach na tamte czasy był budynkiem okazałym, ze wspaniałym zapleczem t.j. przestronnymi salami lekcyjnymi, świetlicą, gabinetem stomatologicznym, dużą salą gimnastyczną, biblioteką, kuchnią, szatniami. Budynek po remontach i rozbudowie funkcjonuje do dnia dzisiejszego. W latach 1958-1959 grono pedagogiczne liczyło czternaście osób, a w roku 1973 uczyło dwudziestu pięciu nauczycieli. Większość z nich posiadało wykształcenie pedagogiczne. W ciągu następnych lat podnosili oni swoje kwalifikacje, kończąc Studium Nauczycielskie i uczelnie wyższe. W tym okresie kierowali szkołą: Bronisław Falski, Krystyna Sykut, Adolf Wójtowicz i Ksawery Klimek. Obwód szkolny obejmował dzieci z Końskowoli, Starej Wsi, Młynek, Witowic i Opoki. W szkole prowadzone były zajęcia pozalekcyjne w formie różnych kół zainteresowań np.: kółko artystyczne, taneczne, muzyczne, teatralne (kukiełkowe), recytatorskie, polonistyczne, historyczne, matematyczne, geograficzne, biologiczne, fizyczno-chemiczne, techniczne oraz zajęcia sportowe. Praca z uczniami na wyżej wymienionych kółkach przyniosła widoczne efekty w postaci ich udziału w olimpiadach przedmiotowych i sukcesach w różnych konkursach, w których uczniowie osiągali wysokie wyróżnienia na szczeblu powiatowym i wojewódzkim. Prężnie działały również organizacje uczniowskie takie jak: PCK, Samorząd Uczniowski, SKO, ZHP, Szkolne Koło Ochrony Przyrody. W tym okresie szkoła znacznie wzbogaciła się w pomoce dydaktyczne. Prowadzono też zajęcia dla osób pracujących w zakresie programu klas V-VII, dając możliwość ukończenia szkoły podstawowej. Patronat nad szkołą sprawował Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego w Końskowoli. Świadczył on różne usługi na rzecz tej placówki, a uczniowie w zamian pomagali w zbiorach płodów rolnych.

W dniu 25 lutego 1973 roku odbyły się uroczystości z okazji nadania szkole imienia gen. Karola Świerczewskiego. Po uzyskaniu przez Polskę pełnej suwerenności, uchwałą Rady Pedagogicznej zniesiono ówczesnego patrona. W myśl zarządzenia Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 13 października 1973 roku szkoła zmieniła nazwę i stała się Zbiorczą Szkołą Gminną. Do pełnienia funkcji dyrektora tej placówki powołano Stefana Pawlika, a jego zastępcami byli: Genowefa Krasińska, Edward Majkutewicz, Edward Bartoś. Stanowiła ona zespół jednostek oświatowych, w skład którego wchodziły szkoły: w Końskowoli, Chrząchowie i Pożogu oraz punkty filialne: w Sielcach, Skowieszynie i Wronowie, a także przedszkola nr 1 i 2 w Końskowoli, w Rudach, Pożogu i Wronowie.

Od tej pory Zbiorcza Szkoła Gminna w Końskowoli stała się ośrodkiem doskonalenia zawodowego nauczycieli. Tu odbywały się gminne konferencje przedmiotowo - metodyczne, na których udzielano instruktażu i pokazywano lekcje według najnowszych metod wynikających z prowadzonego Lubelskiego Eksperymentu Pedagogicznego. Należy podkreślić, że lata poprzedzające go bogate były w działalność twórczą, nowatorską i eksperymentalną pracę zespołu pedagogicznego naszej szkoły. Kadrę pedagogiczną stanowił zespół ludzi oddanych pracy i młodzieży, którzy ustawicznie podwyższali swoje kwalifikacje. Większość nauczycieli uczących w latach 1973-1983 to absolwenci Studium Nauczycielskiego i wyższych uczelni. Na skutek reorganizacji szkolnictwa w Polsce, zgodnie z zarządzeniem Ministra Oświaty i Wychowania, szkoła ponownie przyjęła  nazwę - Szkoły Podstawowej w Końskowoli. Jednostki, które dotychczas wchodziły w skład szkoły gminnej, stały się znów samodzielnymi placówkami. Od 1985 roku w skład Szkoły Podstawowej w Końskowoli wchodziły dwa punkty filialne: Wronów i Sielce. Od 1 września 1987 roku dyrektorem wyżej wymienionej placówki został Edward Majkutewicz, jego zastępcą Edward Bartoś. W 1987 roku rozwiązano punkt filialny we Wronowie ze względu na zbyt małą liczbę dzieci w wieku szkolnym. Organem prowadzącym szkoły został Urząd Gminy. Po odejściu na emeryturę dyrektorów, Edwarda Majkutewicza i Edwarda Bartosia, na stanowisko dyrektora szkoły  powołano w dniu 1 września 1999 roku Beatę Antolak, a zastępcą została  Zofia Popiołek.

Klasopracownie przedmiotowe, w których odbywały się zajęcia były sukcesywnie wyposażane w pomoce naukowe, środki audiowizualne. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom uczniów, zorganizowano pracownię komputerową, wprowadzono elementy informatyki i naukę języków obcych. W 1999 roku w wyniku reformy edukacyjnej w Polsce utworzono nowy typ szkół - 3 letnie gimnazja. Gimnazjum w Końskowoli powołane decyzją Rady Gminy Końskowola objęło swym zasięgiem uczniów z terenu gminy. Kontynuowały tu swoją naukę dzieci, które ukończyły Szkoły Podstawowe w Pożogu, Skowieszynie, Chrząchowie i Końskowoli. Dyrektorem gimnazjum  od 1 września 1999 roku został Sławomir Skwarek, który tworzył placówkę od podstaw. Od  6 listopada 2002 roku funkcję dyrektora gimnazjum objął pełniący dotychczas rolę zastępcy Robert Polak.

Początkowo gimnazjum ulokowano w budynku Szkoły Podstawowej na II piętrze. Z powodu trudnych warunków lokalowych nauka przez 3 lata odbywała się dwuzmianowo. We wrześniu 2003 roku oddano nowy budynek gimnazjum. Od tej pory uczniowie mogli korzystać z nowoczesnej hali sportowej, sali informatycznej, językowej, nowych przestronnych sal lekcyjnych i korytarzy oraz zaplecza sanitarnego.  

W roku szkolnym 2003/2004 powstał Zespół Szkół w Końskowoli, w skład którego wchodziła  szkoła podstawowa i gimnazjum. Funkcję dyrektora objęła Beata Antolak, a jej zastępcami zostali  Anna Saj i Robert Polak.  W dniu 21 maja 2005 roku Zespół Szkół przyjął jako patrona Henryka Sienkiewicza. Od tego czasu posiada sztandar, godło, hymn oraz ceremoniał szkolny. Każdego roku, w maju, uroczyście obchodzone jest Święto Patrona,  aby przybliżyć sylwetkę laureata Nagrody Nobla, pisarza, patrioty i podróżnika.

Przez lata istnienia szkoły pracowała duża grupa nauczycieli, którzy dobrze wypełniali swoje obowiązki. Dbali o wysoki poziom nauczania swoich wychowanków, rozwijali ich zainteresowania, uzdolnienia i wszechstronnie wspierali ich rozwój. W dobie przemian jakie zachodzą w sferze edukacji, nasza placówka szczególnie dba o wysoki poziom nauczania poprzez stosowanie nowoczesnych metod kształcenia. Obecnie pracuje w szkole 50  nauczycieli, w tym 39 ma stopień nauczyciela dyplomowanego, zaś pozostali są na różnym etapie awansu zawodowego. Szkoły filialne w Sielcach i Skowieszynie  przez  pewien  czas były prowadzone przez stowarzyszenie, a następnie rozwiązane.

Szkoła ma  certyfikat Szkoły z Klasą. Na przestrzeni lat brała udział w licznych akcjach takich jak: Katyń… ocalić od zapomnienia, Szkoła do hymnu, Szkoła pamięta, Zapal znicz pamięci. Uczniowie nasi biorą udział w konkursach przedmiotowych organizowanych przez Kuratorium Oświaty, akcjach i konkursach ogólnopolskich oraz na szczeblach rejonu i powiatu zajmując wysokie miejsca w ogólnej klasyfikacji.

W wyniku reformy systemu oświaty w 2017 roku zostało zlikwidowane gimnazjum, ale ostatnie klasy gimnazjalne kontynuujące naukę odeszły w 2019 roku. Obecnie funkcjonuje 8-klasowa Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza z oddziałami przedszkolnymi.  Funkcję dyrektora nadal pełni Beata Antolak, a  wicedyrektora Robert Polak. Młodzież rozwija swoje zdolności i umiejętności poprzez udział w zajęciach pozalekcyjnych. Nabytą wiedzę mogą sprawdzać w różnych konkursach przedmiotowych, sprawnościowych, manualnych. Ich wynikiem są nagrody na szczeblach powiatowych, wojewódzkich i ogólnopolskich.  Na terenie szkoły rozwija się wolontariat. Postawy prospołeczne uczniów kształtowane są przez działalność w Klubie  Małego Księcia, w Szkolnym Kole PCK i Caritas. Nad uczniami czuwa wykwalifikowana kadra nauczycieli, która stale podnosi lub rozszerza swoje kwalifikacje na studiach podyplomowych oraz  kursach. Głównymi sojusznikami wspierającymi rozwój placówki są rodzice. Ich stały kontakt z wychowawcami jest podstawą osiągania pozytywnych wyników w nauce i zachowaniu. Szczególnie ważną  rolę ma Rada Rodziców w realizacji zadań wynikających z funkcji opiekuńczo - wychowawczej szkoły. Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza w Końskowoli współpracuje ze wszystkimi organizacjami i stowarzyszeniami w środowisku. Od początku istnienia jest miejscem, gdzie dokonują się najważniejsze akty polityczne naszego państwa- wybory władz ustawodawczych wszystkich szczebli. Budynek szkolny służy nie tylko uczniom, lecz także dorosłym mieszkańcom naszej gminy.

Od początku istnienia szkoła dobrze pełni swoją misję. Wielu naszych wychowanków ukończyło wyższe uczelnie. Duża grupa wróciła w swoje strony podejmując pracę zawodową na terenie gminy. Absolwenci wspominają lata spędzone w szkole, zaliczając je  do najpiękniejszych rozdziałów swojego życia.

Aktualizacja opracowania sporządzonego na podstawie kronik szkolnych, protokołów i wywiadów z nauczycielami.

Źródło:

Dzieje Końskowoli pod red.  R. Szczygła, 1988 r., Lublin

Oświata i wychowanie w Puławach oraz kluczu końskowolskim w czasach Czartoryskich Z. Gołębiowska, 2005 r., Puławy

Nauczyciele bibliotekarze